Początki w rękach pionierów
Historia krótkofalarstwa ma swoje korzenie w pionierskich działaniach naukowców. Jednym z pierwszych był Guglielmo Marconi. Prowadził on rozmowy radiowe, przekraczając granice geograficzne dzięki wykorzystaniu unikalnych właściwości fal elektromagnetycznych jak odbicia fal od różnych warstw atmosferycznych. Pozwalały na komunikację na odległościach które były wtedy uważane za nieosiągalne!
Komercjalizacja stacji radiowych a powstanie krótkofalarstwa
Wraz z powstaniem pierwszych komercyjnych stacji radiowych, przedsiębiorcy przejęli kontrolę nad zakresem fal długich i średnich. Uważając je wtedy za jedynie nadające się do dalekosiężnej komunikacji. Zakresy fal krótkich oraz kolejne, jeszcze krótsze, pozostały bez zainteresowania biznesmenów. Te części spektrum elektromagnetycznego pozostały pozostawione krótkofalowcom, co stało się fundamentem dla nazwy tego hobby.
Od fal krótkich do mikrofal
W ówczesnych czasach sądzono, że fale krótkie są kompletnie bezużyteczne do komunikacji na większe odległości. Jednak z czasem okazało się, że na falach krótkich możliwa jest nawet komunikacja między półkulami. Współczesna radiokomunikacja głównie opiera się na falach ultrakrótkich (UKF) i mikrofalach, które kiedyś uznawane były za bezużyteczne.
IARU i otwarcie nowych możliwości
W trakcie rozwoju krótkofalarstwa, powstała Międzynarodowa Unia Radioamatorska (IARU), która skutecznie reprezentowała interesy krótkofalowców na międzynarodowej arenie. Poprzez wieloletnie starania na konferencjach IARU, radioamatorzy zdobyli dostęp do wielu pasm radiowych w różnych częściach spektrum. Dzięki temu każdy zainteresowany może zdać egzamin krótkofalarski, uzyskując pozwolenie radiowe, które umożliwia nadawanie w przypisanych krótkofalowcom pasmach radiowych.
Obecnie radioamatorzy mają dostęp nawet do pasma fal długich, choć ze względu na ogromne rozmiary wymaganych anten, korzystanie z tego zakresu jest niewielkie. Starania IARU otworzyły nowe możliwości dla pasjonatów krótkofalarstwa, umożliwiając im eksplorację różnych zakresów fal elektromagnetycznych i rozwijanie tej fascynującej dziedziny.
Komunikacja Z Kosmosem i Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (ISS)
Prawdą jest natomiast to że radioamatorzy “mogą rozmawiać z kimś w kosmosie”. Zwyczajowo co najmniej jeden z członków załogi Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) jest krótkofalowcem. Na samej stacji kosmicznej zamontowany jest też krótkofalarski przemiennik odbierający wszystko co nadadzą do niego użytkownicy i retransmitujący ten sygnał na innej częstotliwości w kierunku ziemi. W czasie rocznic wydarzeń z historii podboju kosmosu lub radia z ISS nadawane są okolicznościowe tzw. obrazki SSTV!
Fale UKF na których pracują takie przemienniki umożliwiają komunikację jedynie w zasięgu widoczności, czyli dla dwóch “krótkofalówek” znajdujących się na ziemi, w zasięgu horyzontu. Dodanie przemiennika na orbicie znacznie zwiększa zasięg.
Na stacji znajduje się sprzęt radiowy na potrzeby krótkofalarstwa a w szczególności na planowane łączności ARISS. Służą one do popularyzowana tematyki wśród dzieci i młodzieży szkolnej. Stacja ma także przydzielone własne znaki wywoławcze: amerykańskie NN1SS oraz NA1SS, rosyjski RZ3DZR, oraz niemiecki DLØISS.
Kalendarz ARISS i innych akcji na ISS dostępny jest na stronie AMSAT-ON.BE.
Częstotliwości ISS na pasmach amatorskich:
145,200 MHz – (Uplink) z ziemi do ISS – Fonia emisją F3E (FM)
145,800 MHz – (Downlink) z ISS na ziemię – Fonia emisją F3E (FM)
145,990 MHz – Uplink VHF (z ziemi do ISS – Emisje cyfrowe packet radio)
145,800 MHz – Downlink VHF (z ISS na ziemię – Emisje cyfrowe packet radio)
2 września 2020 roku został uruchomiony radio-przemiennik foniczny typu cross-band 2 m / 70 cm (FM):
145,990 MHz / CTCSS: 67 Hz – (Uplink VHF) emisja F3E – FM (Ziemia – ISS)
437,800 MHz – (Downlink UHF) emisja F3E – FM (ISS – Ziemia)
143,625 MHz (FM) to robocza częstotliwość załogi stacji kosmicznej ISS. Podczas zewnętrznych prac na orbicie można usłyszeć rozmowy kosmonautów. Warto zaznaczyć że nie jest to częstotliwość radioamatorska więc nie można na niej nadawać nawet krótkofalowcom posiadającym pozwolenie radiowe w służbie amatorskiej!
Możliwa jest też obserwacja przelotów ISS na niebie – nocą, wraz z prowadzeniem nasłuchów na podanych częstotliwościach. Aby sprawnie określić kiedy i skąd stacja nadlatuje, wystarczy pobrać i zainstalować darmową aplikację ISS Detector która przypomina o zbliżającym się przelocie ISS.
Podczas wybranych przelotów radioamatorzy przebywający na stacji ISS nadają w eter obrazy przesyłane techniką SSTV (tzw. telewizja powolnego analizowania). Za pomocą odbiornika ustawionego na częstotliwość 145,800 MHz (FM) i uruchomioną darmową aplikacją Robot36. Aby zdekodować obraz wystarczy włączyć aplikacji umiejscowić telefon w pobliżu odbiornika. Dostępny jest też znany wśród radioamatorów darmowy program do dekodowania (oraz kodowania) o nazwie: MMSSTV który dostępny jest na stronie MM HamSoft.
Organizowane są też „akcje dyplomowe” – kto prześle indywidualnie odebrane z ISS obrazy na specjalnie podany adres e-mail lub stronę, może uzyskać okolicznościowy e-dyplom.
Krótkofalarskie Satelity
Poza ISS na orbicie znajduje się sporo innych amatorskich satelitów zazwyczaj pełniących funkcję przemienników czy bramek APRS.
Warto wspomnieć o pierwszym takim satelicie, czyli OSCAR 1. Zbudowany przez entuzjastów w ich prywatnych warsztatach i garażach na zachodnim wybrzeżu USA. Zasilany baterią rtęciową przetrwał 21 dni, po tym stał się jedynie kosmicznym śmieciem. Chociaż nie był przemiennikiem, nadawał w paśmie krótkofalarskim, wysyłając w alfabecie Morse’a słowo “HI” z odstępem czasowym zależnym od temperatury wewnątrz obudowy. Startował w 1961 roku, razem (po znajomości) z amerykańskim satelitą szpiegowskim Discoverer 36.
Inne godne uwagi satelity to radzieckie RS3 – RS8, wyniesione na orbitę jedną rakietą w 1981 roku. Oprócz przemiennika, miały także komputer umożliwiający komunikację w alfabecie Morse’a. Po wymianie znaków wywoławczych, komputer rejestrował w swoim dzienniku znaki korespondenta, który następnie można było pobrać z satelity.
Nisza Satelitów i Mikrofal
Krótkofalarstwo to przede wszystkim wykorzystanie zjawisk atmosferycznych do prowadzenia rozmów na dalekie odległości na Ziemi. Chociaż niektórzy krótkofalowcy korzystają z satelitów, wielu uważa to za pójście na łatwiznę. Każda forma łączności wymaga specjalnego sprzętu, dlatego ci zajmujący się telegrafią lub łącznościami fonicznymi na niskich częstotliwościach (KF) mogą nie mieć nawet możliwości pracy na innych zakresach. Dla nich satelity i mikrofale stanowią ciekawą niszę.
